Payanda Nedir? Kubbe ve çatı ağırlığının etkisini hafifletmek ana duvarlara transfer etmek amacıyla kubbe kasnağı ya da çatı etrafı ile dayanma ayakları arasına yapılan desteklere payanda adı verilmektedir.
Bu tür payandalar daha çok, işlemiş zamanların kubbeli ya da büyük ölçekli çatısı olan yapılarda kullanılmaktadır.
Bir mimarlık terimi olan payanda mimaride; “Bir duvarı tutmak, yıkılmasını önlemek amacıyla yanlamasına yapılan destek” anlamına gelmektedir.
Bir başka manası da mimaride payanda elemanının Köprülerde altlık kiriş altında taşıyıcıya orta ya da kazık ayağa bağlanan düşeyde 35 – 50 derece açı yapan destekler manası taşır.
Payanda Çeşitleri Nelerdir?
Cumba Payandası
Ahşap yöntemine dayalı eski Türk mimarisinde zemin katın üstündeki çıkma bölmeyi (cumba) destekleme amacıyla yapılan taşıyıcı yardımcı elemanıdır.
Bu halde payandalar iki parça üretilip içleri kaplanacak malzemenin içine girebilecek şekilde boşaltılır ve yerinde birbirlerine yapıştırılır. Günümüzde bu yöntem Payanda Kalıp uygulamalarında da uygulanmaktadır.
Uçan Payanda Nedir?
Payanda çeşitleri arasında oldukça kullanılan uçan payanda tekniği Gotik mimarların vazgeçilmez elemanlarındandır. Devrilmeyi engellemek amacıyla tutmaya yarayan yapı, gotik akımının iki yeniliğinden biri olarak bilinmektedir.
Bir mimari eserde kubbe ve çatının ağırlığını ana duvarlara transfer etmek amacıyla yapılan taşıyıcı yardımcı elemanıdır. Bu sayede dışa doğru bir ağırlık bulunmakta ise bu ağırlığın yükünü duvarlara yâda taşıyıcı elemanlara vermeye yardımcı olmaktadır. Kubbe kasnağı ya da çatı etrafı ile dayanma ayakları arasına konulmuş desteğe uçan payanda adı verilmiştir. Yapıda ağırlık kulesi yoksa payanda görevini yapamaz.
Ayasofya’da payanda yapı elemanları arasında da bulunmaktadır. Hem Osmanlı yapılarında hem de Gotik eserlerde ortak olarak kullanılan bir mimari öğedir. Kubbenin uyguladığı yatay kuvveti kolonlara aktararak onun yanlara doğru açılarak çökmesini önlemek için kullanılır.
Girit’te Hanya şehrinin simgelerinden biri olan Yalı Camii’nde çok açık bir örneği de bulunmaktadır.
Topoğrafya Nedir? hakkında daha fazla bilgi edinebilmek için tıklayınız.
İlk yorum yapan olun